قضیه رباعیهقضیه رباعیه، یکی از اصطلاحات علم منطق و عبارت است از قضیه‌ای که هم رابطه در آن مذکور باشد و هم جهت. ۱ - توضیح اصطلاحقضیهای که هم رابطه در آن مذکور باشد و هم جهت را در اصطلاح قضیه رباعیه گویند، مانند این قضیه که «هر مثلث متساوی الاضلاعی ضرورة متساوی الزوایا است». چنین قضیه‌ای دارای چهار جزء است. ۲ - اقسام قضیه حملیهقضیه حملی به اعتبار رابط بر دو گونه تقسیم شده است؛ تقسیم به زمانی و غیر زمانی، و تقسیم به ثنائی و غیر آن. تقسیم دوم، عبارت است از تقسیم قضیه به لحاظ اجزای ملفوظ آن. قضیه به این لحاظ بر سه قسم است: ثنائی، ثلاثی، رباعی. هر قضیه‌ای که فقط مشتمل بر «محکومٌ علیه» و «محکومٌ به» (موضوع و محمول) باشد و «رابطه» در آن مذکور نباشد «ثنائیه» خوانده می‌شود (به اعتبار ذکر دو جزء قضیه، یعنی موضوع و محمول)، و اگر «رابطه» در آن مذکور باشد «ثلاثیه» گفته می‌شود (به اعتبار ذکر سه جزء قضیه، یعنی موضوع و محمول و رابطه)، و اگر علاوه بر ذکر رابطه، «جهت» هم در آن مذکور باشد آن را «رباعیه» خوانند. «چون جهت و رابطه هردو مذکور بود قضیه رباعی باشد. چه جهت اقتضای زیادت معنی کند بر آن سه معنی (موضوع و محمول و رابطه) که گفته‌ایم». ۳ - قضایای هلیه بسیطهقضایایی که «وجود مطلق» در آنها محمول باشد چون محتاج رابطه نیستند، «ثنائیه» خواهند بود. [۲]
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الاشارات و التنبیهات، ج۱، ص۲۷۸.
[۳]
ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ج۱، ص۴۶-۴۷.
[۵]
مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ج۱، ص۱۶۴-۱۶۵.
۴ - پانویس
۵ - منبعپایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «قضیه رباعیه»، تاریخ بازیابی۱۳۹۸/۲/۲۶. محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی به انضمام واژه نامه فرانسه و انگلیسی، ص۱۸۹. |